OPET, “Bilinçli Toplum” yaratma ilkesi doğrultusunda hayata geçirdiği Doğaya Saygı Projesi ile 2021 yılında yaşanan orman yangınlarından olumsuz etkilenen köylerde kalkınma çalışmaları başlattı. OPET’in Örnek Köy Projesi’nin uzantısı niteliğindeki ‘Doğaya Saygı Projesi kapsamında, köylerin sürdürülebilir kalkınmasına destek olmak temel hedef olarak belirlendi. Doğaya Saygı Projesi ile orman yangınlarından etkilenen Marmaris’e bağlı Osmaniye ve Bayır, Milas’a bağlı Çökertme, Gökbel ve Bozalan, Bodrum’a bağlı Pınarlıbelen (Etrim), İrmene ve Çamlık ile Köyceğiz’e bağlı Otmanlar’da restorasyon, rehabilitasyon ve eğitim çalışmaları gerçekleştiriliyor.

Doğaya Saygı Projesi kapsamındaki çalışmalar; OPET’in koordinasyonunda Muğla Valiliği, Marmaris Belediyesi, Kaymakamlık, Tarım ve Orman Müdürlüğü, Karayolları Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Park Müdürlüğü, Kültür Turizm Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü, Milli Emlak Müdürlüğü, Orman Bölge Müdürlüğü, AFAD ve Müftülük gibi kurum ve kuruluşlarla iş birliği ile yürütülüyor. Köylerde, fiziksel değişim ve rehabilitasyon çalışmalarının yanı sıra yöre halkına yönelik eğitim programları düzenlenerek, ekonomik ve sosyo-kültürel gelişime de katkı sağlamak hedefleniyor. Ayrıca yaşanan orman yangınları, iklim değişikliği ve diğer doğal afetlere ilişkin farkındalık yaratmak için eğitim çalışmaları yapılıyor.

İlk olarak Marmaris Bayır Köyü’nde başlayan çalışmalar kapsamında 235 hane, 639 nüfusa sahip  Bayır Köyü yeni bir çehreye kavuştu. Muğla Valiliği ve tüm bağlı kurum ve kuruluşlar ve Marmaris Belediyesi iş birliği ile yürütülen proje, aynı zamanda Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nin akademisyenleri Prof. Dr. Selçuk Aktürk, Prof. Dr. Adnan Diler, Prof. Dr. Saniye Dedeoğlu, Prof. Dr Ummuhan Gökovalı, Doç. Dr Öncü Başoğlan Avşar, Doç. Dr. Serkan Dirlik, Doç. Dr. Rahşan İvgin Tunca ve Dr. Öğr. Üyesi İlke Tekin’den bilimsel, mimari, arkeolojik ve iktisadi konularda danışmanlık alınarak geliştirildi. Bayır Köyü ‘defne aksı’ ve ‘bal aksı’ olarak iki mimari ve yaşam alanı konsepti kurgulandı. Köy merkezinde bulunan ve yaşları 2000 yılın üstünde olduğu düşünülen iki ulu çınar ağacı, köyün yerel tarihinde önemli yeri olan ‘Kızlar Çeşmesi’ ve 1960 yılında kurulan ve tüm geleneği ile hayatta kalmış olan ‘Eski Yağhane’ bir bütünlük halinde tekrar ele alındı. Arkeolojik tarihte değeri olan Syrna Antik kentinin yer aldığı Bayır Köyü ayrıca arkeolojik tarım teraslarıyla yüzlerce yıllık tarihe ışık tutuyor. Proje kapsamında evler, köyün ruhuna uygun olarak karakteristik bir düzenlemeyle boyandı. Ayrıca köye ait bir kadın kooperatifi kurularak, kooperatif binasında üretilen yerel ürünlerin satışa sunulabileceği stantlar yapıldı. Marmaris Halk Eğitim Merkezi iş birliği ile kurslar başladı. Kurslar kapsamında İngilizce, kırsal turizm etkinlikleri, turistik ve hediyelik eşya yapımı, takı yapımı, el bakımı ve hijyen eğitimi olmak üzere 592 saat eğitim verilmesi planlanıyor. Ayrıca arıcılık yan ürünleri üretimi ile ilgili uygulamalar ve Kültür Bakanlığı destekli ev pansiyonculuğu kursları da planlanan eğitimler arasında yer alıyor.

BAYIR KÖYÜ’NDE NELER YAPILDI?

Projeye ilişkin uygulamalar belirlenmeden önce tüm köyü kapsayan, hanelerdeki durumu ortaya koymak üzere 235 hane 639 kişi ( 357 erkek, 282 kadın) ile sosyo-ekonomik veri toplamak amacıyla anket ve araştırma gerçekleştirildi. Orman yangının köyün sosyo-ekonomik altyapısı üzerindeki olumsuz etkileri bilimsel bir saha araştırması ile ortaya konuldu.

Köyün kendine özgü mimari özelliklerini korunarak, köyün içinden geçen yol, ‘bal aksı’ olarak isimlendirildi ve bu aks üzerindeki yapılar restore edildi, açık alanlar ticari kamusal alanlar olarak işlevlendirildi. Köyün eski yağhanesine bağlanan aks ise ‘defne aksı’ olarak isimlendirildi. Köy meydanı ve yağhane arası yol zemini arnavut kaldırımıyla kaplandı, yol boyunca ahşap küpeşte yapıldı. Defne aksı yürünebilir hale getirilirken ve sonunda ulaşılan  atıl durumdaki yağhane ‘ Eski Yağhane’ olarak  tekrar restore edilerek canlandırıldı.

Köyün meydanında bulunan ve yaşları 2000 yılın üzerinde çınar ağaçlarının gerçek yaşlarının yeni bir yöntem olan luminesans yöntemi (ağaçların gövde altından ve ana köklerinden toprak örnekleri alınması) ile tespit edilmesine yönelik çalışmalar başlatıldı.

Köy meydanını tanımlayan başlıca yapı olan köy camisi köyün özgün yalın mimari anlayışı içinde tekrar ele alınarak restore edildi. Sıva raspalaması, pencere kenarları sıva motifleri uygulamaları yapıldı. Cami etrafında bulunan üzeri yazıtlı bugüne kadar okunmamış olan bir mimari bloğun transkripsiyonu için epigraflar eşliğinde stampaj kağıdı ile kopyası alındı, detaylı incelemelere başlandı.

Köy meydanında zemin iyileştirme ve arnavut kaldırım kaplaması, anıt ağaç çevresi düzenlemesi, cami önü sundurması ve abdesthanesi yapıldı. Köy meydanında bulunan antik bir yapıya ait mimari blokların sergilenmesi öncesinde uzman bir restoratör tarafından mermer blokların yüzeyinde mekanik temizlik işlemleri yapıldı.
Köy kahvesi iç mekan ve dış mekan düzenlemeleri yapıldı.

Köy meydanındaki kafenin alt bölümünde bulunan tuvaletler 1 engelli, 2 kadın, 3 erkek kabini olmak üzere OPET standartlarında hijyenik tuvaletlere dönüştürüldü.

Otopark ve pazar alanında zemin düzenlemesi yapıldı, yağmur kanalı ve gider bağlantıları yapıldı.

Okul binası tamamen boyandı, Halk Eğitimi Merkezi derslik alanında iyileştirme yapıldı.

Köyün kuzeydoğusunda Yancağız Tepesi üzerinde yerleşik Syrna Antik Kenti’ne ulaşım ve antik kente ait kalıntıların haritalama çalışmalarına başlandı.

Köy çevresindeki köyün kırsal peyzajını oluşturan tarım teraslarının belgelenmesine başlandı.

Köyün turizm potansiyelini artırmak amacıyla yöresel köy motifleriyle düzenlenen örnek pansiyon yapıldı.
çerisinde çocuk odası da bulunan bir aile odası ve bir de normal ebeveyn odası olan toplam iki odalı pansiyon köyün özelliklerini yansıtacak şekilde hazırlandı.

Evlerin boyanması için muhtarlığa 520 teneke boya temini yapıldı. Evini boyayamayan vatandaşların evleri boyandı, evlerin cephelerinde ahşap motiflerle desen uygulamaları yapıldı. Köy evlerinin pencereleri ve duvarlarına konsepte uygun olarak desen ve süslemeler yapıldı.

Köyde kullanılmak üzere 115 masa 460 adet sandalye dağıtımı yapıldı.

Mimari düzenlemeler için köyde 65 gün boyunca 2450 kişi/gün personel çalışması yapıldı.6 iş makinası,4 kamyon çalışmalara eşlik etti.

Yapılan sosyo-ekonomik araştırma kapsamında köye özgü üç ürün olan kuru baklava, kaşık helvası ve Bayır yazması tespit edildi. Yörede üretilen bu üç geleneksel ürüne coğrafi işaret alınmasına yönelik çalışmalar başlatıldı. Marmaris Ticaret Odası aracılığı ile alınacak coğrafi işaretlerin sadece Bayır’a değil bütün ilçeye katma değer sağlaması hedefleniyor.

 “Bayır Köyü Güçlü Girişimci Kadınlar Koperatifi” kurulum aşamaları tamamlandı. Belediyeye ait olan atıl durumdaki fırın binası köy ürünleri için üretim ve eğitim amaçlı Köy Kooperatifi Atölye  Merkezi’ne çevrildi. Mutfak ve mobilya tefrişi yapıldı, soğutma makineleri temin edildi.

• Kısa, orta ve uzun vadede hangi yönetsel ve örgütsel adımların atılacağı kurucu kooperatif üyeleri ve üyelerin iş bölümü doğrultusunda üretebilecekleri ürünler belirlendi. Kadın kooperatifi ile ilgili bütün bu faaliyetler sadece hanelerin geçim kaynaklarına erişimini sağlamak için değil aynı zaman da kadınların ekonomik ve sosyal olarak güçlenmesini desteklemek amacıyla geliştirildi.

• Kooperatif merkezi ve kooperatif üretim işletmesi olarak faaliyet gösterecek bina yeniden tasarlanarak restorasyonu tamamlandı.

• Kooperatif ürünlerinin satışının yapılacağı stantların yapıldı.

• Kooperatifte satılabilecek orman ürünleri temelli kozmetik ürünleri için laboratuvar çalışmaları başladı.

Kooperatif atölyesi ve meydan arasındaki istinat duvarı düzenlendi, çiçeklik eklenerek peyzaj bant uygulaması yapıldı. Uygun görülen yerlerde ahşap karkas ve saz malzemelerinden doğal ortama uygun satış stantları yapıldı.

Marmaris Halk Eğitim Merkezi işbirliği ile kurslar başladı. Kurslar kapsamında İngilizce, kırsal turizm etkinlikleri, turistik ve hediyelik eşya yapımı, takı yapımı, el bakımı ve hijyen eğitimi olmak üzere 592 saat eğitim verilecek. Ayrıca arıcılık yan ürünleri üretimi ile ilgili uygulamaların gerçekleştirilmesi planlanmakta olup ve Kültür Bakanlığı destekli ev pansiyonculuğu kursları da planlanan eğitimler arasında.

Orman yangınlarından önce çam balı üretiminde önemli bölge olan Bayır ve Osmaniye’de yangınla birlikte basralı çam alanları tahrip oldu. Bölgede arıcılık yapan ailelerin ana gelir kaynakları çam balı iken yangın sonrasında arıcılar bu bölgelerde bal üretimi gerçekleştirememeye başladı.  Bölge arıcıları özelinde arıcılık faaliyetlerini sadece bal değil diğer yan ürünlerinin geliştirilmesi ve gerekli yöntem ve tekniklerin teorik ve uygulamalı olarak sahaya yansıtılması için bilgilendirme programı planlandı.